Artikel: Verborgen talenten bij meertalige leerlingen

Tekst: Anna de Graaf en Lorianne van Cappellen

In Turkije was Selin de beste van haar klas, maar in Nederland, waar ze nu vier maanden woont, lijkt het alsof ze niets meer weet. In Turkije blaakte ze van het zelfvertrouwen, maar nu kost bijna alles haar moeite en maakt ze veel fouten. Daarom kiest ze er liever voor om niets te zeggen. Het is haar beurt om voor te lezen. Met glazige ogen kijkt ze me aan en ik zie de paniek in haar ogen. Hakkelend begint ze te lezen.

De school ziet haar als ‘zwakke leerling’, maar eigenlijk is Selin een leerling met cognitief talent (zie kader). Dit gebeurt vaker met meertalige leerlingen of nieuwkomers. Doordat ze het Nederlands onvoldoende beheersen, kunnen ze niet laten zien welke kennis en vaardigheden ze al in huis hebben. Sommige van hen zijn ook niet gewend om fouten te maken en trekken zich terug, zoals in Selins geval. Het signaleren van cognitief talent bij leerlingen met Nederlands als eerste taal is al lastig, maar bij meertalige leerlingen is dit nog complexer en gebeurt dit minder. Hoe kunnen we dit verbeteren?  

Leerkrachtvoorwaarden

Wees je bewust van je verwachtingen en (voor)oordelen ten aanzien van leerlingen. Hogere verwachtingen zorgen voor meer motivatie bij de leerlingen. Betrek de ouders en vraag hen naar eerdere leerervaringen in de thuistaal. Creëer een rijke speelleeromgeving, waarbinnen kinderen verschillende soorten spel- en leerervaringen kunnen opdoen, ook met spellen en materialen in de eigen taal.

Aanbod

Gebruik opdrachten die creatief en analytisch denken bevorderen, zoals denkvierkanten, denktekenen, denksleutels en smartgames. Laat leerlingen opdrachten in hun eigen taal maken, gebruik bijvoorbeeld vertaalapps en zorg voor spellen in andere thuistalen of zonder taal.

Signaleren

Observeer bij leerlingen tijdens bovengenoemde opdrachten de motivatie en taakbetrokkenheid. Zijn ze betrokken en taakgericht? Stel (denk)procesgerichte vragen over wat leerlingen precies hebben gedaan, hoe ze tot dat idee kwamen en gebruik ondersteunende gebaren. Let daarbij op code-switching: het schakelen tussen talen binnen een gesprek. Vervangt een leerling moeiteloos woorden op de grammaticaal juiste plek in de zin, dan duidt dit op een sterk taalgevoel. Als extra ondersteuning zijn er signaleringsinstrumenten op de markt, een aantal biedt zelfs observatielijsten voor ouders in meerdere talen.

In Selins geval trokken haar ouders aan de bel. Zij schetsten een beeld van een cognitief talentvol meisje dat in Turkije al op jonge leeftijd ver voorliep. Door gerichte observatie, uitdagende opdrachten en spelletjes zonder taalbarrière, kreeg Selin weer succeservaringen. Ze bloeide op, werd uitgedaagd op haar niveau en vond zo de sleutel tot haar talentontwikkeling.

Meer info: 
Dit artikel is verschenen in het tijdschrift MeerTaal in oktober 2024.
Over de auteurs:
Anna de Graaf is onderwijsadviseur taal en meertaligheid en Lorianne van Cappellen is onderwijsadviseur begaafdheid en talentontwikkeling en NT2 specialist.
Beiden werken bij Het ABC in Amsterdam.