Blog: Taalles: (g)een vak apart
Blog geschreven door: Ellen Vloothuis
De leerkracht haalt een plastic zakje uit haar tas. ‘Dit zijn kadetjes.’ En ze wijst naar de witte zachte broodjes in het zakje.
Nog vaak worden losse woordenlijsten of woorden van de week aangeboden in de reguliere taalles. Soms met behulp van een losstaand thema. Leerkrachten zoeken daarbij naar oplossingen en gebruiken vaak zoveel mogelijk visueel materiaal en zo min mogelijk moeilijke of aanvullende teksten. Zo helpt een zakje witte broodjes bij de uitleg van het woord kadetje en een bakje met heet water bij de uitleg van het woord verdampen. Maar… hoe wordt dit daadwerkelijk betekenisvol voor de kinderen?
We weten dat effectieve taalstimulering onlosmakelijk is verbonden met betekenisvol leren, en dus gebonden is aan een maatschappelijke betekenisvolle inhoud. Lukt het middels de taalmethoden en losse woordenlijsten om in de reguliere taallessen deze verbinding te maken? Hoe kunnen we de inhoud en rijke context als startpunt nemen? Het ABC laat jullie de komende weken door een taalbril naar (al!) het onderwijs kijken.
Vakleerkrachten hoeven geen oplossingen te zoeken omdat het authentieke karakter van het vak automatisch zorgt voor een rijke en betekenisvolle context. Zoals van Koeven en Smits (Rijke taal, 2020) beschrijven, verwerven leerlingen nieuwe woordenschat niet door lijstjes met moeilijke woorden en daarbij behorende verklaringen. Wat nodig is, is een rijke taalomgeving waarin woordenschat volwaardig ontwikkeld kan worden. Hier lenen niet-taalvakken zich uitstekend voor. Zo kan een gymleerkracht het woord sprinten uitleggen met behulp van sportschoenen, de gymzaal en eventueel de atletiekbaan. Nog belangrijker: kinderen leren het woord sprinten door het daadwerkelijk te doen tijdens de gymles. Deze rijke en échte context van een vakles biedt dus ook mogelijkheden om kinderen nieuwe woorden te leren.
Vaktaal is echter meer dan woordkennis alleen. Naast het uitbreiden van woordenschat liggen er meer taalleerkansen binnen het vakonderwijs. Taal is een hulpmiddel om te denken en te leren en om de wereld verder te ontdekken. En daarmee is taalontwikkeling onlosmakelijk verbonden met het uitbreiden van kennis van de wereld om je heen. Andere leergebieden maken gebruik van taal en dragen bij aan een verrijking daarvan. Dus door al je lessen voor te bereiden met een taalbril op is er veel winst te behalen en kun je talenbewust les geven. Hier ligt een inclusieve didactiek aan ten grondslag wat beoogt dat alle kinderen talig participeren in de les. Dit betekent dat het bieden van context en het activeren van voorkennis als startpunt wordt genomen. De leerkracht stimuleert interactie tussen en met leerlingen. Zo weet je als leerkracht waar je leerlingen staan en waar je dus op voort kan bouwen. De leerkracht geeft taalsteun door voorafgaand te bepalen welke woorden expliciet worden aangeboden en te modelen door bijvoorbeeld denkstappen hardop uit te spreken. Leerlingen hebben mogelijk steun nodig om hun eigen denkstappen uit te drukken, in taal of met andere middelen. Ook wordt taalsteun geboden door directe feedback te geven en gebruik te maken van meertalige hulpbronnen. (Hajer, 2020).
Hoe kun je als schoolteam of als leerkracht in al het onderwijs door een taalbril kijken? Hieronder enkele laagdrempelige tips:
- Formuleer vooraf taaldoelen binnen zaakvakken.
- Bevorder interactie in kleine groepjes in alle lessen. Zet hierbij verschillende werkvormen in.
- Zet geplande taalsteun strategieën in om de ontwikkeling van (vak)taal in elk vakgebied te bevorderen. Dit betekent dat je taalsteun biedt binnen het lesmateriaal door bijvoorbeeld een schrijfkader te geven of zinstarters.
- Bevorder zelfstandig gebruik van vaktaal door interactieve taalsteun (scaffolding). Dit betekent dat je de taalontwikkeling ondersteunt in het gesprek door bijvoorbeeld taaluitingen te herformuleren, taal herhaalt, de kwaliteit benoemt en leerlingen aanmoedigt.
Wil je meer weten over een inclusieve taalaanpak binnen je onderwijs en zet jij graag die taalbril op? Neem dan contact op met Het ABC.
Kan ik je helpen met jouw taalonderwijs?
Neem dan gerust contact met mij op
